آندومتریوز چیست ؟
آندومتریوز یک بیماری پیچیده و مربوط به سیستم ایمنی و یا هورمونی است که دختران و زنان را در سنین باروری گرفتار میکند . نام این بیماری از واژه آندومتر یعنی بافتی که سطح داخلی رحم را می پوشاند و هر ماه در دوره قاعدگی ساخته شده و ریزش میکند گرفته شده است. در آندومتریوز بافتی شبیه آندومتر در مناطق دیگر بدن در خارج از رحم یافت میشود. در این مناطق بافت آندومتریال به آنچه که به نام‌های ندولها ، تومورها ، لزیون ها ، کاشته ها یا ضایعات نامیده می شود، تبدیل می گردد. این ضایعات می‌توانند باعث درد ، نازایی و مشکلات دیگر شوند. شایع ترین مکان های ضایعات آندومتریال در شکم می باشد که تخمدان ها، لوله های رحمی ، لیگامان های محافظت‌کننده رحم ، فاصله بین واژن و رکتوم ، سطح خارجی رحم و پوشش داخلی و حفره لگن را درگیر می سازند. گاهی اوقات ضایعات در اسکار های جراحی شکم ، روی روده ها یا در رکتوم ، روی مثانه ، واژن ، گردن رحم و فرد یافت می شود. این ضایعات در خارج از محفظه شکم یعنی در ریه ، بازو ، ران و دیگر مناطق نیز پیدا شده‌اند ولی اینها خیلی معمولی نیستند. اگرچه نسبتاً نادر است ولی امکان دارد که آندومتریوز سرطانی هم باشد.
تحقیقات اخیر نشان داده که دختران و زنان مبتلا به اندومتریوز ریسک بالاتری برای ابتلا به سرطان دارند به ویژه سرطان‌های سینه و تخمدان و ملانوما. این دلیل و نیز طبیعت آندومتریوز که در بسیاری از موارد مختل کننده زندگی است باعث میشود که دختران و زنان از علائم آن غافل نشوند . همانند پوشش داخلی رحم ضایعات آندومتریال معمولاً به هورمون های دوره قاعدگی پاسخ میدهند. هر ماه بافت ساخته شده ریزش پیدا کرده و باعث خونریزی میشود. به هر حال بر خلاف آندومتر، بافت آندومتریال خارج رحیمی راهی برای خروج از بدن ندارد و نتیجه آن خونریزی داخلی، فساد خون و ریزش بافت از ضایعات آندومتریال، تورم مناطق اطراف و تشکیل بافت اسکار می شود.
دیگر عوارض، بسته به نوع منطقه ضایعات می‌تواند به صورت پارگی ضایعات ( ( که می تواند منجر به گسترش آندومتریوز به مناطق جدید شود )) تشکیل چسبندگی ها ، خونریزی روده یا انسداد اگر ضایعات درون یا نزدیک روده ها باشند ) ) شود
تداخل در عمل مثانه (( اگر ضایعات روی مثانه یا داخل آن باشند ) و دیگر مشکلات باشند . به نظر می‌رسد که علایم با گذشت زمان بدتر می شوند در حالی که در برخی موارد ، دوره های بهبود موقت و بازگشت دوباره وجود دارد.
علائم آندومتریوز :
شایع ترین علائم آندومتریوز ، درد قاعدگی ( کرامپ ) پیش از پریود و هنگام آن ( ( معمولاً بدتر از کرامپ های قاعدگی نرمال ) ، درد حین فعالیت جنسی یا پس از آن نازایی و خونریزی شدید می باشد. دیگر علائم ممکن است شامل خستگی ،حرکات دردناک روده ایی معدهای هنگام پریود ، درد پایین کمر حین پریود ، اسهال یا یبوست و دیگر ناراحتی های روده ای هنگام پریود است.
نشانه بالینی و درصد شیوع آندومتریوز
- قاعدگی دردناک 60 تا 80 درصد
- دردهای لگنی مزمن 40 تا 50 درصد
- مقاربت دردناک 40 تا 50 درصد
- ناباروری 30 تا 50 درصد
- خونریزی شدید در دوران قاعدگی یا لکه بینی پیش از پریود 10 تا 20 درصد
- اختلالات دفع ، خون بینی در مدفوع ، اسهال و یبوست 1 تا 2 درصد
- درد ، سوزش و تکرار ادرار و لکه های خون و ادرار 1 تا 2 درصد
تشخیص آندومتریوز :
تشخیص آندومتریوز معمولاً قطعی نیستمگه آنکه به وسیله لاپاراسکوپی ثابت شود. لاپاروسکوپی یک روش جراحی است که تحت بیهوشی عمومی انجام میشود و شکم بیمار توسط گاز دی اکسید کربن متسع می شود تا امکان بررسی راحت تر ارگان‌ها توسط لاپاراسکوپ (یک لوله با نوری داخل آن ) ) که از طریق یک شکاف کوچک در شکم قرار داده می شود، وجود داشته باشد.
با حرکت دادن لاپاراسکوپ گرداگرد شکم جراح می‌تواند وضعیت ارگانهای شکمی را چک کرده و کاشته های آندومتریال را مشاهده نماید اگر دقت به خرج دهد. گاهی یک پزشک با معاینه لگنی می تواند کاشته های آندومتریال را تشخیص دهد و علائم اغلب وجود آندومتریوز را آشکار می سازند ولی کار شایسته نیست که بدون اثبات توسط لاپاراسکوپ به درمان آندومتریوز پرداخت ( برای مثال سرطان تخمدان در برخی مواقع علائمی مانند آندومتریوز دارد )
لاپاراسکوپی همچنین محل ، وضعیت و اندازه ضایعات را نشان می دهد و می تواند به پزشک و بیمار در تصمیم گیری آگاهانه و بلندمدت در مورد ضربان و حاملگی کمک کند.
درمان آندومتریوز :
با گذشت سالها، درمان آندومتریوز گوناگون شده ولی هنوز درمان مطمئنی پیدا نشده است. برداشتن رحم و تخمدان به عنوان یک درمان قطعی در نظر گرفته میشود ولی تحقیقات انجمن و دیگر محققان میزان بالایی از ادامه بیماری یا بازگشت دوباره را نشان داده است و به همین دلیل زنان نیاز به داشتن آگاهی به مراحلی دارند که برای محافظت از خود باید آنها را اجرا نمایند. معمولا برای تسکین دردهای آندومتریوز مسکن ها تجویز می شوند:( خوراکی مانند ایبوپروفن و موضعی مانند شیاف ها ) درمان با هورمون ها با هدف توقف تخمک گذاری برای هر مدت ممکن انجام می شود و می تواند آندومتریوز را گاهی طی دوره درمان و گاهی برای ماه‌ها یا سالها به خاموشی ببرد. درمان های هورمونی شامل قرص های جلوگیری، داروهای پروژسترونی مانند مدروکسی پروژسترون ، یک مشتق تستوسترون به نام دانازول و آگونیست های هورمون آزاد کننده گنادوتروپین مانند لوپرولاید میباشند. عوارض جانبی برای برخی زنان در همه انواع درمانهای هورمونی مشکل‌آفرین است. از آنجاکه حاملگی اغلب موجب بهبودی و تخفیف موقتی علائم میشود و نیز چون اعتقاد بر این است که هر چه بیماری بیشتر طول بکشد احتمال نازایی بیشتر است به زنان مبتلا به آندومتریوز اغلب توصیه میشود که حاملگی را عقب نیندازند. از سوی دیگر، مشکلات زیادی هم در مورد تجویز حاملگی برای درمان آندومتریوز وجود دارد.